Biuletyn Informacji Publicznej

Działanie odwetowe to każde działanie, które ma na celu zaszkodzenie osobie, która zgłosiła naruszenie prawa lub ujawniła nieprawidłowości. Aby uznać dane zachowanie za odwet, musi być ono motywowane tym zgłoszeniem lub ujawnieniem. Także groźba lub próba podjęcia takich działań może być traktowana jako odwet. W sytuacji, gdy dochodzi do niekorzystnych działań wobec sygnalisty, to pracodawca ma obowiązek wykazać, że te działania nie miały na celu odwetu za dokonane zgłoszenie lub ujawnienie publiczne. Ustawa wymienia przykłady zachowań, które mogą zostać uznane za działania odwetowe, a są to:

• odmowa nawiązania stosunku pracy, 
• obniżenie wynagrodzenia za pracę, 
• wstrzymanie awansu, 
• pominięcie przy awansowaniu, 
• spowodowanie straty finansowej, w tym gospodarczej, 
• mobbing, 
• dyskryminacja. 

Wskazany w ustawie spis działań odwetowych jest otwarty, a pozycje tam wymienione nie wyczerpują wszystkich możliwych działań odwetowych.

Zgodnie z art. 6 ustawy przyznanie ochrony sygnaliście następuje od momentu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego pod warunkiem, że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa.

Oznacza to, że przyznana ochrona nie ma charakteru bezwarunkowego i nie obejmie osób, które świadomie przekazały bądź też ujawniły fałszywe informacje.  

Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadziła przepisy sankcjonujące nie tylko zachowania utrudniające albo uniemożliwiające dokonanie zgłoszenia, ale także działania odwetowe.

W przypadku pierwszej grupy zachowań ustawodawca przewidział karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (z możliwością zaostrzenia jej wymiaru do lat 3 w przypadku stosowania przemocy, groźby karalnej czy też podstępu). Podejmowanie działań odwetowych wobec sygnalisty podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, zaś w przypadku podejmowania tych działań w sposób uporczywy grozi kara ograniczenia wolności do lat 3.

Zgodnie z art. 14 ustawy sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane do celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, lub prawo do zadośćuczynienia.

Karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku podlega także bezprawne ujawnienie tożsamości sygnalisty.

Środki ochrony przed ponoszeniem odpowiedzialności za naruszenie poufności.

Ustawa o ochronie sygnalistów gwarantuje osobom dokonującym zgłoszenia lub ujawnienia publicznego także inne, ważne prawa.

1. Prawo do poufności – każde zgłoszenie musi być traktowane jako poufne, a dane sygnalisty muszą być chronione. Ta ochrona dotyczy również informacji, które mogłyby pośrednio lub bezpośrednio ujawnić tożsamość sygnalisty.
2. Prawo do informacji zwrotnej – zgodnie z przepisami zgłaszający powinien otrzymać od organu właściwego do podjęcia działań następczych informacje e terminie do 3 miesięcy od dnia przyjęcia zgłoszenia zewnętrznego o tym, jakie działania są planowane lub zostały podjęte w związku ze zgłoszeniem. W uzasadnionych przypadkach Wojewoda Świętokrzyski przekazuje sygnaliście informację zwrotną w terminie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia przyjęcia zgłoszenia zewnętrznego, po poinformowaniu o tym sygnalisty przed upływem terminu 3 miesięcy od dnia przyjęcia zgłoszenia zewnętrznego.
3. Pisemne zaświadczenie o ochronie – w przypadku zgłoszeń zewnętrznych sygnalista może wystąpić do organu odpowiedzialnego za działania następcze o zaświadczenie, które będzie potwierdzeniem objęcia go ochroną (Rzecznik Praw Obywatelskich wydaje takie zaświadczenie tylko w ograniczonym zakresie, gdy sprawa dotyczy konstytucyjnych wolności oraz praw człowieka i obywatela). Organ ma miesiąc od momentu otrzymania prośby na wydanie tego zaświadczenia.
   
   Wydanie zaświadczenia nie ma na celu ustanowienia ochrony, ponieważ ta obejmuje sygnalistę od chwili dokonania zgłoszenia, a nie od momentu otrzymania zaświadczenia. Sygnalista nie ma obowiązku przedkładania zaświadczenia podmiotowi, którego dotyczy zgłoszenie.

Przetwarzanie danych osobowych.

Dane osobowe uzyskane w zgłoszeniu zewnętrznym są przetwarzane zgodnie z art. 8 ustawy o ochronie sygnalistów, a także zasadach przetwarzania danych osobowych oraz informacji podawanych w przypadku zbierania danych od osoby, której dane dotyczą, uregulowanych odpowiednio w art. 5 i art. 13 rozporządzenia 2016/679, art. 13 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylającej decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 89, z późn. zm.) albo art. 15 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii i swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 45/2001 i decyzji nr 1247/2002/WE (Dz. Urz. UE L 295 z 21.11.2018, str. 39);

Dane kontaktowe do Rzecznika Praw Obywatelskich.

1. Za pomocą poczty tradycyjnej na adres:

Zespołu do spraw Sygnalistów w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, ul. Puławska 99a, 02-595 Warszawa.

Na kopercie należy dopisać „Zgłoszenie naruszenia prawa”.

2. Za pomocą formularza elektronicznego dostępnego pod adresem internetowym: https://www.gov.pl/web/sygnalisci/dokonaj-zgloszenia-zewnetrznego

3. Za pomocą nagrywanej infolinii telefonicznej pod numerem (22) 20-98-499.

4. Sygnalista ma również możliwość dokonania zgłoszenia osobiście. Na wniosek osoby, która chce dokonać zgłoszenia, wyznaczany jest termin bezpośredniego spotkania z pracownikiem Zespołu, podczas którego sygnalista ma możliwość złożenia zgłoszenia naruszenia prawa, w tym możliwość złożenia dokumentów